internetsayar

BENZİNLİ MOTORLARDA YAKIT SİSTEMİ

     Benzinli motorlarda yakıtın depodan silindirin içine girinceye kadar izlediği yolun tamamına yakıt sistemi denir.Ana parçaları şunlardır:

• Yakıt deposu
• Yakıt filtresi
• Yakıt pompası
• Karbüratör
• Emme manifoldu

      Yakıt sistemini incelemeden önce yanma olayı nasıl oluşuyor ona bakalım;

      Yanma: Yanma olayı yakıtın özelliğinden kaynaklanan kimyasal bileşenlerin oksijen veya hava ile olan reaksiyonudur.

      Tutuşma ve alevlenme: Benzinli motorlarda çok yüksek oranlarına çıkılamaz, bu sebeple dışarıdan buji ile ateşleme yapılmaktadır.piston Ü.Ö.N.’yı 5° - 10° geçince ateşlemenin olması istenir bunun sebebi ateşlemenin kayıplarını en aza indirmektir. Ateşlemenin maksimum basıncı sağlayacak noktada yapılması gerekir. Bu olaya ateşleme avansı denir.

      Alev Hızına Etki Eden Faktörler:

• Piston hızı
• Emme ve egzoz basınçlarının etkisi
• Hava yakıt oranının etkisi
• Artık silindir gazlarının etkisi

      Vuruntu: Benzin motorları buji ile ateşlemeli olduğundan ateşleme olayı dışarıdan kontrol edilir ve bir alev cephesi oluşturur.Benzin motorlarında buji ile oluşturulan alev nüvesinin hacmi dışında kalan ve alev cephesi ilerledikçe basınç ve sıcaklığı yükselen taze karışıma son gaz denir.Son gaz bölgesinde meydana gelen ve çok hızlı basınç yükselmesi ile duyulabilen bir ses oluşturan tutuşma olayına vuruntu denir.

      Vuruntuya etki eden faktörler:

• Sıkıştırma oranı
• Giriş basıncı
• Ateşleme avansı
• Motor hızı
• Emme havası sıcaklığı
• Hava yakıt oranı
• Egzoz basıncı
• Silindir geometrisi

      Vuruntunun Zararları:

• Vuruntunun oluştuğu bölgede basınç ve gaz yoğunluğu çok yüksektir.Bu nedenle bu bölgede sıcak gazlar basıncın etkisiyle segmanlardan sızabilir.
• Vuruntunun başladığı noktadan itibaren silindir içinde değişik yönlerde basınç dalgaları oluşur ve bu dalgalar sürücü tarafından duyulabilen sesler çıkarırlar.
• Son gazın ani olarak yanması ve ani basınç yükselmesi piston üzerine ani yük uygulanması yüksek gerilmelere ve mekanik tahribata yol açar.
• Ateşlemenin buji dışında silindir içindeki kızgın bir nokta tarafından yapılmasına erken ateşleme denir, erken ateşleme verim kaybına yol açar.
• Erken yanma motorun gücünde %1-2 düşüşe neden olur.
• Kısa egzoz borulu motorlarda gün ışığında egzoz dumanı rengi gri,geceleri ise parlak yeşil ışımadır.

      Vuruntuya Karşı Alınabilecek Önlemler:

• Aşırı doldurmadan kaçınılır.
• Sıkıştırma oranı küçültülür.
• Emme havası sıcaklığı düşürülür.
• Soğutucu akışkan sıcaklığı düşürülür.
• Ateşleme avansı küçültülür.
• Yanma odası ve silindir cidar sıcaklığı düşürülür.
• Buji sıcak noktalara özellikle egzoz supabına yakın konur.
• Yük azaltılarak gaz kelebeği tam gazdan kısmi gaza getirilir.

      Benzinli Motorlarda Kullanılacak Yakıtlarda Aranacak Özellikler:

• Ekonomik olmalıdır.
• Buhar tamponunu önlemelidir.
• Motorun ani güç değişimine uygun olmalıdır.
• Soğuk havalarda motorun kolay çalışmasını sağlamalıdır.
• Korozyona neden olabilecek artıkları mümkün olduğunca az olmalıdır.
• Yağlama yağlarının özelliklerini bozmamalıdır.
• Vuruntuya dayanıklı olmalıdır.
• Reçine teşekkülü mümkün olduğunca az olmalıdır.

      Yukarıdaki şartların hepsini benzin sağladığı için motorlarımızda yakıt olarak benzin kullanmaktayız.

      Yakıt Sisteminin Parçaları:

      1-) Yakıt Deposu: Yakıt depoları genelde ince çelik saçtan yapılmaktadırlar. Önden çarpmalarda yakıt sızıntısını önlemek amacıyla yakıt depoları arkaya ve alt kısma konurlar. Deponun iç kısımları paslanmaya karşı özel pas koruyucu malzeme ile kaplanmıştır. Genelde yakıt depolarında benzin doldurmak için giriş borusu; yakıtın boşaltılması için tahliye musluğu, depo içindeki benzin miktarını anlamamız için seviye gösterge ünitesi, ani hareketlenme ve frenlemelerde depo içinde çalkalanmaları önlemek için seperatörler ve depo zemininden yüksekte yerleştirilmiş emiş borusu bulunmaktadır.Emiş borusunun zeminden yüksekte olmasının sebebi depo dibindeki su ve tortuların yakıtla emilmesini önlemektir.

      2-) Yakıt Filtresi: Yakıtlar bazen kir ve su içermektedir.Bu kir ve su yakıt sisteminde bazı noktalar için zararlıdır. Karbüratörde meme ve yakıt kanallarına zarar vermekte ve tıkanmasına sebep olmaktadır. Bu nedenle yakıtın içerisindeki istenmeyen maddelerin temizlenmesi gerekir.Filtreler yakıtın hızını keser, içindeki yabancı ve katı parçaları filtre elemanı üzerinde tutar, su ve diğer sıvıların filtre dibine çökmesi sağlanır. Filtreler kirlendiklerinde elemanı değiştirilemez, dolayısıyla filtre tamamen değiştirilir.

      3-) Yakıt Pompası: Yakıt pompası hareketini kam milinden  almaktadır.Yakıt pompaları motora göre alçakta olan yakıt deposundaki yakıtı motora basan sistem elemanıdır.Mekanik ve elektrikli olmak üzere iki çeşittir.Günümüzde kullanılan mekanik tip yakıt pompalarının çoğu diyaframlı tip yakıt tip yakıt pompasıdır.Bu tip yakıt pompaları genelde karbüratörlü motorlarda, elektrikli yakıt pompaları ise enjeksiyonlu araçlarda kullanılmaktadır.

            3-a-) Diyaframlı Tip Yakıt Pompası: Diyaframlı tip yakıt pompasının şekli aşağıda verilmiştir.Bu şekil üzerinden çalışmasını anlatacak olursak ; kam milinin ökçesi külbütör kolunu ittiği durumda çekme çubuğu aşağı yönde çekilerek diyaframın aşağı yönde hareketi  sağlanmış olur. Bu hareket esnasında diyaframın üst kısmında vakum oluşur ve yakıt depodan diyaframın üst kısmına emilir.Emiş sırasında yakıt giriş supabından geçerek diyafram üst hacmine dolar. Ökçeden kurtulan külbütör kolu ve dolayısıyla çekme çubuğu yayın etkisi ile diyaframı yukarı yönde harekete geçirerek diyafram üst bölmesinde bulunan yakıtı çıkış supabından yakıt sistemi hattına basar. Basılan yakıt karbüratöre gönderilir.Mekanik tip yakıt pompası yakıt filtresi ile karbüratör arasına yerleştirilmiştir.Eğer pompa motorun ihtiyacından fazla yakıt basarsa diyafram ön hücresinde bulunan yayın basıncı ile basılamayacağı için diyaframın üstünde kalır.

      4-) Karbüratörler: Motorun değişik çalışma şekillerine göre hava yakıt oranını ayarlar.Yakıtın silindir içinde kolay yanabilmesi için yakıt ufak parçalar ayrılarak hava ile homojen bir karışım oluşturulması gerekmektedir.

      5-)Karbüratörün Özellikleri:
 

• İlk hareket tertibatı ilk hareketi kolay sağlamalıdır.
• Rölanti tertibatı motorun kendi kendine minimum bir hızda çalışacağı hava yakıt oranını temin edebilmelidir.
• Geçici rejim yakıt delikleri rölantiden kısmi yüklere geçerken yeterli miktarda yakıt sevk edebilmelidir.
• Ekonomi tertibatı normal çalışma güçlerinde fakir karışıma geçişi sağlamalıdır.
• Kapış pompası hızlanma esnasında zengin karışıma geçebilmelidir.
• Maksimum güç devresi kelebek tam açıkken gerekli zengin karışımı sağlayabilmelidir.
• Aracın yan yatma ve sarsıntıları gibi durumlarda yakıt seviyesindeki değişiklikleri önlemelidir.
• Yükseklik etkisi telafi tertibatı; yükseldikçe havanın yoğunluğundan meydana gelen azalmanın sebep olduğu karışım zenginleşmesini önlemelidir.

      6-) Karbüratörün Kısımları:

            Basit bir karbüratör; ana meme, ventüri, jikle ve gaz kelebeği, şamandıra devresi, rölanti devresi ve yüksek hız devresinden oluşmaktadır.

      Modern bir karbüratörde 6 adet devre vardır.Bunlar;

• Şamandıra devresi
• Rölanti devresi
• Yüksek hız devresi
• Güç devresi
• Kapış(ivme)devresi
• Jikle devresi

            Bu devrelerin her biri başlı başına bir sistemi oluşturur.

      7-) Karbüratörün Dezavantajları:

• Yakıt buharlaşırken ortamdan ısı çeker ve ortam soğur, dolayısıyla havanın içinde su buharı oluşur.
• Karbüratör üzerindeki ventüri, hava, yakıt kanalları, yük kayıplarına neden olur, bu da neticede motorun gücünün düşmesine neden olur.
• Çok silindirli motorlarda her silindire eşit miktarda yakıt gönderilemez bu da güç kaybına, silindirler arası ısınma ve emisyon farklılıklarına neden olur.
• Yakıt sisteminde buhar tıkacı çok ciddi bir problemdir.
• Karbüratördeki yakıtın büyük bir oranı buharlaşır, bu durumda doğabilecek herhangi bir kaçak da yangın tehlikesi ve çevre kirliliği tehlikesi oluşturmaktadır.
• Soğuk havalarda silindire giren karışım çok fakir olduğundan ilk hareket zorlaşmaktadır.
• Soğuk havalarda motor çalıştırılırken problem çıkar ve motor çalışmazsa sürekli marş yapmaktan dolayı çok fazla yakıt sevk edilecek ve bu yakıt buharlaşırken ortamdan ısı çekeceğinden motor daha çok soğuyacak ve motorun çalışması güçleşecektir.

            Bu dezavantajlarından dolayı karbüratör günümüzde yerini kısaca EFI denilen benzin püskürtme sistemlerine bırakmıştır.